تفسیر صمد

ابن وهب قرشى نقل مى کند، که از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: ((گروهى از فلسطین نزد امام باقر علیه السلام آمدند و از آن حضرت درباره مسایلى پرسش نمودند و حضرت به آنها پاسخ فرمود. سپس درباره الصمد پرسش ‍ نمودند.

ابن وهب قرشى نقل مى کند، که از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: ((گروهى از فلسطین نزد امام باقر علیه السلام آمدند و از آن حضرت درباره مسایلى پرسش نمودند و حضرت به آنها پاسخ فرمود. سپس درباره الصمد پرسش ‍ نمودند. آن حضرت فرمود: تفسیر صمد در خود کلمه الصّمد است . اءلف ، دلیل بر انیّت خداست که فرموده شهد الله انه لا اله الا هو، و این اشاره است به این که او از آن که حواس بتوانند به ادراکش آورند، غایب است . لام ، دلیل بر الهیت اوست به این که او از آن که حواس بتوانند به ادراکش آورند، غایب است . لام ، دلیل بر الهیت اوست به این که او خداست ... چه ، تفسیر اله این است که کسى که مردم را از درک ماهیت و چگونه گى اش با حس و خیال باز مى دارد و آنان را حیران مى کند)). تا این که فرمود: ((هر وقت شخصى در ماهیت بارى تعالى و کیفیت او فکر کند، درمانده شده ، متحیّر مى گردد...))

انیت از انّ مشتق است . چنان که از فرمایش امام باقر علیه السلام که نیکو فرموده است ، به دست مى آید که انیّت همان قول خداى عزّوجلّ: شهد الله اءنه لا اله الا هو است و تعبیر از وجود به انیت و از حدود به ماهیت یا مائیت در سخنان و زبان اهل الله کم نیست .

ظهور تمام ماهیات به وسیله وجود است و به خودى خود نورانیتى ندارند و بلکه در ذات خود نیستى محض و تاریکى محض مى باشند و نور خود را از غیر خود، یعنى وجود کسب کرده اند؛ چون خداوند متعال حدّ و نهایتى ندارد، ماهیتى نیز در مورد او متصور نیست . و والاتر و بالاتر از این است که هم جنس ‍ مخلوقاتش باشد. در حدیث آمده است که : ((پروردگار ما، به ذات خود نورانى است . حىّ الذات ، قادر الذات و عالم الذات است . هر کس بگوید: او قادر به قدرتى و عالم به علمى و حىّ به حیاتى است ، در کنار خداوند متعال ، خداى دیگرى را شریک گرفته است و بر ولایت ما نیست )).

منبع : کتاب  داستانهاى عارفانه در آثار (علامه حسن زاده آملى)

نویسنده عباس عزیزى